Trong làm nhà gỗ truyền thống Bắc Bộ, chạm khắc hoa văn không chỉ mang tính trang trí, mà còn gửi gắm trong đó tinh thần, và niềm tin của người Việt. Trong số đó, họa tiết hoa sen cổ được xem là một trong những đề tài vừa quen thuộc, vừa cao quý. Nhưng để đục chạm hoa sen cho đúng, cho đẹp, lại giữ được hồn cốt của nhà gỗ kẻ truyền, đó là chuyện không đơn giản.

Toàn bộ nhà gỗ 3 gian đã hoàn thiện

Họa tiết hoa sen cổ là gì?

Hoa sen vốn là biểu tượng của sự thanh cao, trong sạch. Nhưng hoa sen cổ trong chạm khắc gỗ không giống hoa sen hiện đại hay sen trang trí thông thường. Đây là kiểu hoa được cách điệu theo lối truyền thống, thường thấy trong các công trình nhà kẻ truyền, nhà từ đường xưa.

Cánh sen được làm tròn, đều, xếp lớp tỉ mỉ; phần nhụy sen nổi rõ, tạo chiều sâu cho tổng thể. Có nơi chạm sen nở, có nơi sen hé, tùy vào ý nghĩa mà chủ nhà muốn gửi gắm. Tổng thể họa tiết hoa sen cổ luôn mang sự cân đối, mềm mại nhưng dứt khoát, thể hiện được cái “thần” của sen chứ không chỉ là cái “hình”.

Những lưu ý khi đục chạm họa tiết hoa sen cổ 

Nếu chạm sai tỉ lệ, chạm không đúng bố cục, hoặc người thợ không đủ tay nghề thì họa tiết hoa sen cổ dễ bị “mất hồn”, làm giảm giá trị cả công trình. Vì vậy, việc đục chạm hoa sen cổ luôn phải được nghiên cứu kỹ lưỡng, từ vị trí đặt, kích thước, đến các họa tiết đi kèm.

Chỉ nên giao cho thợ có tay nghề cao, từng làm nhà gỗ truyền thống

Người thợ đục sen phải là người hiểu rõ cả nghệ thuật chạm khắc và tinh thần của kiến trúc truyền thống. Chạm được là một chuyện, chạm có hồn lại là chuyện khác.

Người thợ có tay nghề giỏi sẽ biết:

• Chọn loại gỗ phù hợp để giữ nét chạm lâu bền.
• Tính toán độ nông – sâu của từng nét dao.
• Biết “nén lực” ở những đoạn cong, không để thô cứng.
• Giữ được thần thái hoa sen: không rườm rà nhưng vẫn đầy sức sống.

Đục chạm trên những cấu kiện phù hợp

Không phải chỗ nào trong nhà cũng chạm hoa sen. Những vị trí thường dùng họa tiết hoa sen cổ là:

• Bẩy cò nhà gỗ: thường chạm hoa sen uốn lượn nhẹ nhàng, kết hợp với dây lá mềm mại, giúp phần hiên nhà thêm sinh động và có hồn.
• Cửa bức bàn: hay chạm bông sen nở đều ở giữa các ô cửa, có thể xen chữ Thọ hoặc chữ Phúc, vừa đẹp mắt lại thể hiện mong muốn gia đình êm ấm, con cháu thuận hòa.
• Khung song ô thoáng: hoa sen được đục lọng tinh tế, xếp thành hàng thẳng hoặc đối xứng hai bên, giúp đón gió, lấy sáng mà vẫn mang vẻ nhẹ nhàng, thanh thoát.
• Bức nách nhà gỗ: thường đục bông sen lớn hoặc sen kết hợp hình rồng, phượng để tạo điểm nhấn nổi bật, vừa đẹp vừa mang ý nghĩa tốt lành.
• Cửa võng: đây là chỗ trang trọng nhất nên hoa sen được chạm rất tỉ mỉ, kết hợp với các hình long – ly – quy – phượng và chữ Hán, tạo không gian thờ tự uy nghi, ấm cúng.

Ý nghĩa của họa tiết hoa sen cổ ở nhà kẻ truyền

Trong kiến trúc nhà gỗ kẻ truyền Bắc Bộ, mỗi đường nét chạm khắc đều mang theo một lớp nghĩa sâu xa. Hoa sen cổ không đơn thuần là họa tiết trang trí, mà là hình ảnh gắn liền với nếp nghĩ, lối sống và văn hóa tâm linh của người Việt từ bao đời nay.

Hoa sen – biểu tượng của sự thanh cao, thuần khiết

Hoa sen sống trong bùn nhưng vẫn nở hoa tinh khôi, không vướng bụi trần. Vì thế, từ xưa đến nay, sen được xem là loài hoa của sự thanh tịnh, trong sạch và cao quý.

Khi đưa hình ảnh sen vào không gian nhà gỗ, người xưa muốn nhắc nhở con cháu sống có đạo đức, giữ lòng trong sạch, dù ở bất kỳ hoàn cảnh nào cũng giữ được phẩm hạnh như hoa sen giữa đầm lầy.

Thể hiện tinh thần hướng thiện, an yên trong tâm hồn

Hoa sen thường xuất hiện nhiều trong kiến trúc đình, chùa, đền miếu – những nơi linh thiêng. Vì thế, khi chạm khắc hoa sen trong nhà gỗ truyền thống, đặc biệt ở gian thờ tổ tiên, đó là cách gia chủ thể hiện sự tôn kính, hướng về cội nguồn, đồng thời mong muốn mang lại cảm giác bình an, thư thái cho cả gia đình.

Biểu tượng cho phúc khí và sự trường tồn

Bông sen nở tròn đầy thể hiện cho sự viên mãn, bền lâu. Trong phong thủy, hoa sen còn mang ý nghĩa hóa giải sát khí, thu hút năng lượng tốt, giúp gia đình hòa thuận, con cháu đuề huề.

Một số ngôi nhà xưa còn chạm sen kết hợp cùng chữ Thọ, chữ Phúc, rồng – phượng, với mong muốn truyền lại phúc đức từ đời trước cho đời sau.

Kết nối với triết lý sống của người Việt xưa

Người xưa yêu sen không chỉ vì đẹp, mà còn vì sen gắn với những triết lý sống giản dị nhưng sâu sắc: “Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”, sống sạch sẽ giữa cuộc đời nhiều biến động.

Vì thế, khi nhìn vào bông sen trên cửa võng hay cửa bức bàn, người ta không chỉ thấy cái đẹp, mà còn thấy cả nếp nghĩ, nhân cách và lòng tự trọng của gia chủ.

>> Xem thêm: Nét đẹp kiến trúc nhà gỗ Việt Nam được gìn giữ qua các thế hệ

Qua bài viết trên, chúng ta đã cùng tìm hiểu ý nghĩa sâu sắc cũng như cách ứng dụng tinh tế của họa tiết hoa sen cổ trong kiến trúc nhà gỗ kẻ truyền. Nếu quý vị đang tìm kiếm một đơn vị thiết kế và thi công nhà gỗ kẻ truyền 3 gian, 5 gian với các mẫu hoa văn họa tiết cổ tinh xảo, chuẩn lối xưa, hãy liên hệ ngay với Nhà gỗ Phúc Lộc để được tư vấn chi tiết và tận tâm nhất. Chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành để cùng quý vị dựng nên những ngôi nhà gỗ mang đậm hồn Việt.

Thông tin về nhà gỗ Phúc Lộc

Số điện thoại: 0973812666

Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm

Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)

>Tham khảo thêm video về nhà gỗ truyền thống Bắc Bộ 

>Tham khảo thêm những dự án nhà gỗ đẹp