Cuốn thư đá là một trong những vật phẩm trang trí độc đáo và mang đậm giá trị trong kiến trúc nhà gỗ cổ truyền Bắc Bộ. Với những hoa văn tinh xảo và ý nghĩa sâu sắc, vật phẩm này tạo nên vẻ đẹp sang trọng, uy nghiêm cho không gian sống. Hãy cùng khám phá vẻ đẹp và giá trị của cuốn thư đá trong bài viết dưới đây.

Lắp dựng Hoành Phi Câu Đối – Cửa Võng – Cuốn Thư

Cuốn thư đá là gì?

Cuốn thư đá, còn gọi là bình phong đá, là một tấm bia lớn được chế tác từ các loại đá tự nhiên như đá xanh, đá trắng hoặc đá granite. Hình dạng của cuốn thư đá mô phỏng một cuốn thư cổ cuộn lại hai đầu, tượng trưng cho trí tuệ và học vấn. 

Trong văn hóa Á Đông, cuốn thư xuất hiện trong các công trình quan trọng như nhà thờ họ, đình chùa, từ đường, lăng mộ và đặc biệt là trong không gian nhà gỗ truyền thống.

>> Xem thêm: Tìm hiểu ý nghĩa của cuốn thư đá

Cấu tạo và chất liệu cuốn thư đá

Về cấu tạo

Cuốn thư đá gồm hai bộ phận chính: thân cuốn thư và đế cuốn thư, mỗi phần mang một ý nghĩa và thiết kế riêng biệt.

• Thân cuốn thư: Đây là phần trung tâm của bức bình phong đá, được chế tác từ một phiến đá khối lớn, đảm bảo sự vững chắc và liền mạch. Bề mặt thân cuốn thư thường được chạm khắc tinh xảo. Thân cuốn thư có cấu trúc ghép dân từ phía sau, đảm bảo sự hài hòa về mặt tổng thể và đúng với bản vẽ thiết kế.
• Đế cuốn thư: Là phần nâng đỡ toàn bộ bức bình phong, đế cuốn thư có thể được thiết kế theo dạng hoa lá hoặc chân quỳ.
  • Với những cuốn thư có kích thước nhỏ, đế thường được chế tác từ một khối đá liền để đảm bảo sự vững chắc.
  • Với những bức bình phong lớn, phần đế sẽ được ghép từ nhiều khối đá để đảm bảo tỷ lệ hài hòa với toàn bộ công trình.

Về chất liệu 

Cuốn thư đá được chế tác từ các loại đá mỹ nghệ cao cấp, mang lại vẻ đẹp sang trọng và độ bền vượt thời gian. Một số chất liệu phổ biến để làm bình phong đá gồm:

• Đá trắng: Màu sắc thanh nhã, phù hợp với công trình mang phong cách trang trọng, tinh tế.
• Đá xanh: Loại đá phổ biến nhất, có độ bền cao, màu sắc trầm mặc, phù hợp với kiến trúc cổ truyền.
• Đá vàng: Tạo sự nổi bật và mang ý nghĩa phong thủy về tài lộc, phú quý.
• Đá hoa cương (granite): Độ cứng cao, chống phong hóa tốt, thích hợp với các công trình ngoài trời.

Các loại hoa văn phổ biến trên bình phong đá

Các hoa văn được chạm khắc trên bề mặt cuốn thư đá không chỉ giúp tăng tính thẩm mỹ mà còn thể hiện ý nghĩa tâm linh, phong thủy theo từng công trình kiến trúc. Việc lựa chọn hoa văn trang trí thường dựa trên mong muốn của gia chủ hoặc tư vấn từ nghệ nhân giàu kinh nghiệm.

Họa tiết phong thủy phổ biến

Cuốn thư đá thường được chạm khắc các họa tiết mang ý nghĩa may mắn, phúc lành:

• Tùng – Cúc – Trúc – Mai: Biểu trưng cho bốn mùa Xuân – Hạ – Thu – Đông, thể hiện sự kiên cường, thanh cao và vòng tuần hoàn của thời gian.
• Long – Ly – Quy – Phụng: Đại diện cho tứ linh trong tín ngưỡng phương Đông, tượng trưng cho quyền lực, sự thông tuệ, trường thọ và cao quý.
• Phúc – Lộc – Thọ: Biểu thị mong muốn về cuộc sống an khang, sung túc và trường tồn.

Họa tiết trên cuốn thư đá theo từng công trình kiến trúc

Tùy thuộc vào vị trí và mục đích sử dụng, bình phong đá sẽ có những họa tiết đặc trưng phù hợp:

• Lăng mộ và nhà từ đường: Thường được chạm khắc họa tiết hổ, hổ phù hoặc hình rồng, thể hiện sự uy nghiêm, linh thiêng và tôn kính tổ tiên. Ngoài ra, hoa văn tắc môn đá chữ Thọ mang ý nghĩa trường tồn, thanh cao và trang nhã.
• Đền, chùa: Thường có họa tiết hoa lá, cây cỏ giản dị nhưng không kém phần trang nghiêm, tạo cảm giác thanh tịnh, gần gũi với thiên nhiên.

Cách bảo quản cuốn thư đá

Mặc dù cuốn thư đá có độ bền cao, chịu được tác động của thời tiết nhưng để giữ được vẻ đẹp nguyên vẹn theo năm tháng, cần thực hiện các biện pháp bảo dưỡng hợp lý.

• Vệ sinh định kỳ: Sử dụng nước sạch để rửa bề mặt, tránh để bụi bẩn bám lâu ngày làm mất đi vẻ đẹp tự nhiên của đá. Nếu có vết bẩn cứng đầu, có thể dùng bàn chải mềm hoặc khăn ẩm lau nhẹ, tránh sử dụng hóa chất mạnh vì có thể làm phai màu đá.
• Kiểm tra và xử lý hư hỏng kịp thời: Quan sát bề mặt đá để phát hiện sớm các dấu hiệu nứt, rêu mốc hoặc bong tróc. Nếu xuất hiện vết nứt nhỏ, có thể sử dụng keo chuyên dụng để trám lại, tránh để tình trạng hư hại lan rộng.
• Bảo vệ trước tác động môi trường: Với bình phong đá đặt ngoài trời, nên có biện pháp che chắn hoặc phủ lớp chống thấm để hạn chế tác động của thời tiết. Tránh các tác động cơ học mạnh như va đập, trầy xước làm ảnh hưởng đến hoa văn chạm khắc.

Một bức cuốn thư đá được chế tác tinh xảo, đặt đúng vị trí và chăm sóc cẩn thận sẽ trở thành điểm nhấn uy nghi, tôn thêm sự trang trọng cho không gian kiến trúc nhà gỗ cổ truyền. Hy vọng những thông tin được chia sẻ phía trên đã giúp quý vị biết cách lựa chọn cho gia đình một bức bình phong đá phù hợp. 

Thông tin về nhà gỗ Phúc Lộc

Số điện thoại: 0973812666

Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm

Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)

>Tham khảo thêm video về nhà gỗ truyền thống Bắc Bộ 

>Tham khảo thêm những dự án nhà gỗ đẹp